ንዓመታ ኣብ ኤርትራ
2ይን ናይ መወዳእታን ክፋል
28 ሰነ 2014
ረድኢ መሓሪ /ኣለና/

ኣብ ቀዳማይ ክፋል ናይዚ ሓቀኛ ታሪኽ’ዚ፣ “ፍቕሪን ብጻይነትን፤ ፍቕሪን ሓያል ዕላማን። ናይ ሜዳ ፍቕሪ፣ መርዓን መስዋእቲን ጉዳም ኢዩ። ክልቴኻ ኣብ ሓደ ኣሃዱ ትምደበሉ ግዜ’ውን ብዙሕ ኢዩ። ኲናት እናክጽዕጽዕ ኣብ ክንዲ ናይ ገዛእ ርእስኻስ ናይ ኣፍቃሪትካ ሂወት ይርኣየካ። እቲ ምንታይ ፍቕሪ፣ ስለ ፍቕሪ ጥራይ ስለዘይነበረ።” ብዝብል ሕጡበ-ጽሑፍ ኢና ተፈላሊና።

ናይ መወዳእታ ክፋሉ እነሆ፤
ንኣዲኡ ጸሃይቱ’ውን ነቲ ግጥሚ “ብሃና” እትብል ደርፊ ኣሰንዩ ኣብ ካሴት ቀሪጹ ኢዩ ሰዲዱላ። ካብቲ ብዛዕባ ብኲናትን ጸበባን፤ ምፍልላይን ምንፍፋቕን ዝተፈራረቐ ትዝታ ፍቕሩ ዝጸሓፎ ግጥምታት ዝተረኽበ እነሆ፦

ኣበባ…ኣበባ … ኣበባየ
ዎ… ኣበባ
ኣቡቺ!
ኣበባ’ዶ ኣይኮነን መጸውዒ ስምኪ
‘ሃየ’ባ በልኒ ከም ኣመልኪ
ካን’ዶ ክኢልክዮ ኣጽቂጥኪ ምድቃስ
ተኣርኒበን ኢድኪ ርእሰይ ካብ ምድህሳስ።

ካበይ ኣምጺእክዮ ናይ ጭካነ ልቢ
መን’ዩ ሓቢሩኪ ናይ ሓዋሩ መዕለቢ።

ን ህ ላ ዌ ይ!!! ንህላዌና…
ንህላወ ክብርቲ ሃገርና
ንራህዋን ፍትሕን ህዝብና…

እንተተነጻጽርዮ ናይ ቀደምን ሎሚን
ለኪምክኒ ምኸድኪ ኢለ’የ ዝኣምን
እንታይ ክተርፈሉ ብድሕሬኺ
ምስ መን ክዛረብ ብዘይካኺ
ንብዓተይ… እወ’ቲ ከም ማይ ሓምለ
ብለይቲ ጃሕ-ጃሕ በለ
ብቐትሪ ንውሽጢ ከብደይ ገማጠለ
ጥዑይ ይመስል’ምበር ተጸሊለ።

መርድእኪ ሰማዕኩ’ሞ ሕልናይ ሞተ
ኣብ ቢንቶ ብ’ዓረዛ’ዩ ወርሒ ኣርባዕተ
ዕለት 18 ንግሆ ሰዓት ትሽዓተ።

ብጋህዲ ኣይነገሩንን ተሰዊኣ ኢሎም
ግን ክመዝኖ ጸኒሐ ጥንቃቐ ቃላቶም
ኣበባ ከምዚ ኢላ… ዝነበረ ልምዶም
ምስ ምስንባትኪ ጥርቅም ኢላ ኣፎም።

ናይ መጨረሻ መርድእኪ ዝሰማዕኩሉ ከባቢ
ኣብቲ ናይ ዘየለዉ ዘበለ ዕጥቂ መአከቢ
ዕጥቆም ንከለልዩ መማጽእተይ ውጉኣት ነበር
ክሻታት ዕጥቂ ክፍትሹ ወጸ’ቲ ቁም-ነገር።

መጀመርያ ካብቲ እሳር መሰስ ዝበለት
ነገር ዝዓደመት ክፉፍኪ ደኣ ኮነት
ወይዛ ክፉፍ ፈገር
ምሳኺ’ኸ ዘይትቕበር
መን’ዩ ክዓጥቃ እንታይ ኢያ ክትገብር?
መስዋእትኺ ክትነግር
ዓወት ተረኺቡለይ ያኢ
መሰስ ትብል ከም ምሩጽ ዘርኢ
ወይ ብስክሊት እንቋዕ ኣይትርኢ
ንብዓተይ ብዕትሮ ሓዘነይ ብገንኢ።

በታ ታርጋ ዕጥቅኺ
ፈለጥኩኺ ኣለለኹኺ።

ተቢዐ ናይ መን’ያ ኢለ ክሓትት
ብኳሬንቲ ከም ዝደንዘዘ ተኾርመኹ ኣብ መሬት
ኣይተጠራጠርኩን ፍጹም ኣይሰጋእኩን
ሂወትኪ ከም ዘብቅዐ ደጊመ ኣይሓተትኩን።

ንምትራፍ ንስኻ’ባ ንስኺ’ባ
ከም ዘይተበሃሃልና ኣብ ሓደ ሩባ
ስእሊ ሒዝካ ካብ ምትራፍ ኣድሕነኒ
ኣማን ብኣማን ኣምላኽ ወጺዑኒ ።

ኢሰያስ ንኣዲኡ ብደብዳቤ ናብ ድግድግታ ክትመጾ’ኳ እንተሓተታ፣ እዋኑ ጸላኢ ባጽዕ ንምምላስ ብሙሉእ ዓቕሙ ናይ ሞት ወይ ሕየት ኲናት የካይድ፤ ጅግና ተጋዳላይ ድማ ባጽዕ ንምዕቃብ ኣብ ግንባር ጊንዳዕ ዓሪዱ ብጽንዓት ዚከላኸለሉ ዝነበረ ግዜ 1990 ብምንባሩ፣ ኣብቲ ኩነታት እቲ ንወዳ ክትረክብ ስለዘይከኣል ኣይተበገሰትን።

ካብ ባጽዕ ናብ ዓዲ-ቀይሕ ዘራኽብ ጽርግያ ሩባ ሓዳስ ተሰሪሑስ ዓዲ ቀይሕን ሰገነይትን ናጻ ምስ ወጸ ግን ጸሃይቱ ንልዕሊ ዓሰርተ ዓመታት ዝተፈልየቶም ቤተ-ሰባን ዓዳን ከምኡ’ውን ንወዳ ክትርኢ ኢላ ተበገሰት። ኣብቲ ግንባር ምስ በጽሐት ኣቀባብላ መራሒ ክፍለ ሰራዊት 52 ስዒድ ፈረጅ ደስ ኣይበላን። “ቅድም ክርእየኒ ከሎ በየን መጺእኪ ኢሉ ዝሕጎስን ወጃዕጃዕ ዚብል ዝነበረን ብዛዕባ ወደይ ዘጻውተኒ ዝነበረን፤ ዘረባ ኣቋሪጹ ዝን ምስ በለ፣ ብዛዕባ ኢሰያስ ወደይ ኣይሓተትኩን።

ጸሃይቱ ‘ወደ’ውን ተሰዊኡ ኢዩ’ ኢላ ስለዝገመተት፣ ኣበየናይ ቦታን በየናይ ዕለትን ከም ዝተሰውአ ንከተረጋግጽ ናብ ቤት ጽሕፈት ክፍለ ሰራዊት 52 ከደት። ሓሰን ንዝበሃል ተጋዳላይ ብላዕሊ ኮይና፣ መስዋእቲ ወዳ ከም እትፈልጥ ነገረቶ። መዓስን ኣበይን ከም ዝተሰውአ ከኣ ሓተተቶ። “ክድዓትን ሕማቕ ታሪኽን ናይ ወደይ እንቋዕ ኣይሰማዕኩ’ምበር ተሰዊኡ ምስ በሉኒ ተሓቢነ እየ።’’ እናበለት ደጋጊማ ተዛረበቶ።

“በሊ …’’ ኢሉ ዘረብኡ ጀመረ ሓሰን። “ብሓቂ ጌርናዮ ኣይንፈልጥን ኢና። ንስኺ ግን ጽንዕቲ ኣደ ኢኺ። መስዋእቲ ኢሰያስ ንዓኺ ጥራይ ዘይኮነስ፣ ንውድብ’ውን ዓቢ ክሳራ ኢዩ፣’’ ኢሉ ብ 8 ነሓሰ 1990 ኣበይን ብኸመይን ከም ዝተሰውአ ገለጸላ። ሽዑ ጸሃይቱ “ከም ወላዲት ወደይ ክፍለየኒ’ኳ እንተዘይደለኹ፣ መስዋእቱ’ውን ሎሚ’ዶ ጽባሕ እናበልኩ ይጽበዮ ስለዝነበርኩስ ኣይሰንበድኩን። ከብደይ ገጥ ኢሉ፣ ኣነ ምስኡ ኣብ ሜዳ ስለዘለኹ’ምበር እቶም ካልኦት ስድራ ድኣ እንታይ ኢዮም ክብሉ? ንኹሎም ስዉኣት ዘኪረ ድማ ኣይነባዕኩን። ኢሰያስ ኣብ ዱሮ ዓወት ኢዩ ተሰዊኡ፣ ካብቶም ቅድሚኡ ዝተሰውኡ ንሱ ይሓይሽ ኢለ ተጸናናዕኩ።’’ እወ! ንወላዲ ስዉእ፡ ኣምላኽ ኢዱ የንብረሉ!! ዝሓለፈ ምስ ሓለፋ ከኣ፡ ንዓመታ ኣብ ኤርትራ ክንራኸብ ኢና።

ብድሕሪ’ዚ ሓሰን ደብዳቤ ሂቡ ናብ ሓለፍቲ ኮር ንክትከይድ ሓበራ። “ምስ ከድኩ ወዲ ስሑል ኣደ ኢሳያስ ምዃነይ ስለዘይፈለጠ ተቐቢሉኒ እምበር እቶም ካልኦትሲ ረርእዮሙኒ ኢዮም ሃዲሞም። ኮኮል መጺኡ ነታ ሓሰን ዝሃበኒ ቡስጣ ምስ ሃብኩዎ ነቢዖም። ሓቃቶም! ኣነ ግን ጨካን ኮይነ ድየ ኢለ ንነብሰይ ሓተትኩዋ። ንብዓት ኣይመጸንን፣ መዓናጦይ ዝሕልሕል ክብል ግን ተፈሊጡኒ” ትብል።

“ንመጀመርያ ግዜ ኢና ንሓንቲ ኣደ ወድኺ ተሰዊኡ ኢልና ንነግር ዘለና፣ ጽንዓትኪ ስለዘተባባዓና ኢዩ።’’ ኢሎም ከኣ ሙሉእ ታሪኽ ሂወት ወዳን ጅግንነቱን ተወፋይነቱን ዘርዚሮም ኣዕለሉዋ። ካብ እመት ስድሪ ኣላታ ግን ቦታ መስዋእቲ ወዳ ሓንሳብ እምባ ክብርቲ፣ ሓንሳብ ድማ ኣብ ሕክምና ማዕረባ ምስ በጽሐ ተሰዊኡ ዝብል ዘረባታት ምስ ሰምዐት፣ ከም ወላዲት መጠን ንከተረጋግጽ ኣብ ሰገነይቲ ንዝነበራ ኣዲኣ መንቀሊኣ ከይነገረት፣ ክዛወር እየ ኢላ ናብ ማዕረባ ከደት።

ኩላቶም ዝፈልጡዋ ደሃይ ወዳ ከይትሓትት ረርእዮማ ስለዝተሓብኡ ግን ዝቕበላን ዘዕልላን ሰኣነት። “ዓቕለይ ምስ ጸበበኒ ንጓል እገ ብሰብ ጸዊዐ ከም ትረኽበኒ ገይረ።’’ ጓል እገ ጸሃይቱ በየን ከም ዝመጸት ስለዘይፈለጠት “ኢሰያስ ወድኺ ኣሎ ኣይተሰውአን፣ መን’ዩ ተሰዊኡ ዝብለኪ’’ ብምባል ከምቲ ኩሉ ተጋዳላይ ዝገብሮ ዝነበረ መግናሕቲ ዝተሓወሶ የእምን’ዩ ዝበለቶ ዘረባታት ኣስመዓታ። ከም ዝተነግረት ምስ ኣዕለለታ ግን፣ ንሳ’ውን ነብዐት።

ዝወደቐላ ታባ ከርእዩዋ’ሞ፣ ነታ ታባ ንመዘከርታ ክትስእላ ኣጥቢቓ ለመነቶም። ጽንዓታ ስለዘተባብዖም ድማ ነታ ታባ ጥራይ ዘይኮነስ መቓብር ወዳ’ውን ኣርኣዩዋ። “ቅሰን’ዚ ወደይ ናብ ኣፍደገ ዘብጻሕካዮ ዓወት ኣነ ኣዴኻ ክዛዝሞ’የ!’’ ብምባል ድማ ንዝዓጠቐታ ካላሽን ናጽነት ኤርትራ ከይተረጋገጸ ንከይትፈትሕ ኣብ ልዕሊ መቓብር ወዳ ኮይና መሓለት።

ብድሕሪ ናጽነት ኣስከሬን ናይቶም ኣብ ግንባር ደቀምሓረ ዝወደቑ ሰማእታት ኪእከብ እንከሎ፣ ጸሃይቱ ንኣስከሬን ወዳ ኢሰያስ ባዕላ ኢያ ኣውጺኣቶ። ነቶም ዝተረፉ ተጋደልቲ ደቃ ሒዛ ናብቲ መቓብር ብምኻድ፣ መቓብር (ኣስከሬን) ሓዎም ርእዮም ንዝወደቐላ መሬት ንክከላኸሉላ ቃል ኣእትያቶም። ኣብቲ ግዜ እቲ ኢሰያስ “ተጋዳሊት’’ ኢሉ ስም ጓል 18 ዓመት ሓብቱ፣ ጸሃይቱ ንሽክና ኢሰያስ ሒዛ ምስ ረኣየታ፣ ሕማቕ ተሰሚዑዋ በኸየት። “ኣይትንብዕለይ… ኣስከሬን ወደይ ባዕለይ እየ ዘውጽኦ’’ ብምባል ጸሃይቱ ኣስከሬን ኢሰያስ ወዳ ባዕላ ኣውጺኣ ምስ ኣስከሬን እቶም ካልኦት ጀጋኑ ሓወሰቶ።

ካብ መስረትቲ ህ.ሓ.ሓ.ኤርትራ ስዉእ ተጋዳላይ ኣብርሃም ተወልደ “ጽንዒ! ምስጢር ዓቅቢ…ንኩሉ ሽግራት ሓሊፍና ክንዕወት ኢና፣ ንሕና ክንስዋእ ኢና፤ ዳሕረዎት ግን ሰላም ኪረኽቡ ኢዮም” ዝበለኒ ወትሩ ኣብ ልበይ ስለዘላ፣ ደቀይ ጅግንነት ናይቶም ቀዳሞት ብምውራሶም ብዕልልታ ቀቢረዮ’’ ትብል ሓርበኛ ጸሃይቱ።

ኢሰያስ ኣብታ ኣበባ ዝተሰዋኣትላ ዕለት፣ ወርሒ – ወርሒ ዝክረ ሰማእታት ገይሩ ጾሙ ንክውዕል ኢዩ መደቡ። ጀሚሩዎ ድማ ነበረ። እንተኾነ ንሱ’ውን ከምቲ ኣበባ “ጽቡቕ ኣይገድፈልካን’ዩ በሰላ ፍቕርና፣ እናዘመርካ ጥራይ ኣርክበኒ… ደርፊ ሃና… ሃና!’’ ኢላ ዝተላበወቶ፣ ነታ ኣበባ ዝተሰዋኣትላ ራብዓይቲ ወርሒ’ውን ብሓንቲ መዓልቲ ቀዲሙዋ፤ ድሕሪ ሰለስተ ወርሕን ዕስራን ትሽዓተን መዓልታትን ኣርኪቡዋ።

ሓወልቲ ኣብ ልብና!
ዘለኣለማዊ ዝኽሪ ንስዉኣትና!
28/06/2014
ንዓመታ ኣብ ኤርትራ ክንራኸብ ኢና