Day

ምፍራስ እዚ ዓቢ ዋርካ ድማ ኣብ ጉዕዞ ደምበ ተቓውሞ በዚ ከምዚ መዓልቲ ክዕረ ኢዩ ናብ ዘይበሃለሉ ደረጃ በጽሐ። ከምቲ ኣብ ቋንቋ ትግርኛ ‘ዓሚ ዝሞተ ምራኽ ፈኑ’ ዝበሃል ምስላ፡ ሎሚ ብድሕሪ ፈጺሙ’ውን ዘይጽገን ባይቶ፡ ኣብ ዝተፈላለያ ሃገራት ምትእኽኻብ ሃገራዊ ባይቶ ዝብል ዜናታት ከም ጽውጽዋይ ንሰምዕ ኣለና። ክቡራት ደቂ ኤርትራ! ኣብ ክንዲ ከምዚ ዝኣመሰለ ሓሸውየስ ገለ መራግእቲ ክትፈጥሩን ነዚ ዝጠፍእ ዘሎ ህዝብና ከተድሕኑን ምተገብአ። ኣበይ ኣሎ ባይቶ? ኣበይ ኣሎ መሪሕነት ባይቶ? ስራሓት ባይቶ’ኸ ብከመይ ክድህሰስ ይከኣል? ሎሚ ብድሕሪ እቲ ኣብ ከውሒ ከም ዝወደቐ ዕትሮ ናብ ኣጋልዕ ዝተቐየረ ሃገራዊ ባይቶ፡ ኣብ ሰረቱን ጽላሉን እንታይ ዓይነት ሓድጊ ኣሎዎ? ሃገራዊ ባይቶ ኤርትራውያን ዳግማይ ክርከብ ዘይክእል ዕድል ኢዩ ተጣሊዑሉ ዘሎ።

ንከምቲ ዝኣመሰለ ህንጻ ርእሰ-ቅትለት ምግባር ድማ፡ ብዘይካ ቅድድም ንኮረሻ ስልጣን ካልእ ዘይንፈልጦ ቁንቁኛ የብሉን። ሎሚ ሙሉእ ህዝቢ ኤርትራ ተቓዋማይ ስርዓት ህግደፍ ኢዩ ዘሎ። ኣብ ውሽጢ ሃገር ዘሎ ኩነታት ካብ መዓልቲ ናብ መዓልቲ እናገደደ ይኸይድ ኣሎ። እታ ኣብ ክሳድ ኢሰያስ ዝኣተወት ገመድ ከኣ፡ መመሊሳ ትሽንቆቕ ከም ዘላ፡ ምስክር ዘድልዮ ጉዳይ ኣይኮነን። እሞ ደምበ ተቓውሞ ከምዚ ንዝኣመሰለ ዝበሰለ ጉዳይ ኣብ ክንዲ ብዘይ ወዓል ሕደር ነኺስካ ናብ ጥቕሚ ህዝቢ ምውዓል፡ ዓሚ ዝሞተ ምራኽ ፈኑ ዝዓይነቱ ሕሉብ ዓረም፡ ባይቶ ኣኼባታት ይገብር ኣሎ ይብሉና ኣለዉ። ንመስደምም ዝኾነ ነገር ኢዩ።

ከምቲ ‘ንሱ ዝሞተ ዓሚ ሰነ፡ ኣነ ዝሰማዕኩ ሎሚ ቅነ’ ዝበሃል፣ ሃገራዊ ባይቶ ዓሚ ሞይቱን ተቐቢሩን ክነሱ፡ እቶም ዕሩባት ሕልና ኣሎ እናበሉ ተኣኪቦም እንተበሉና፡ ንነፍስኻ ምትዕሽሻው ጥራይ ኢዩ። ኣብ ታሪኽ ንግስነት ኢትዮጵያ፡ ጓል ሃጸይ ምነሊክ ንግስቲ ዘውዲቱ ሞይታ ክነሳ፡ ኣላ ይበሃል ነበረ። እቶም ጥበበኛታት ብሄረ ኣምሓራ ንግስትና ኣላ እናበሉ ንሓሙሽተ ዓመታት “ዝባን ንግስቲ ዘውዲቱ” ከም ዝበሃል ይገብሩ ከም ዝነበሩ ታሪኽ ይነግረና። ስለዚ ጉዳይ ሃገራዊ ባይቶ ኤርትራን ጉዳይ ሞት ንግስቲ ዘውዲቱን ሓደ ኢዩ እንተበልኩ ዝተጋነነ ኣይኮነን።

እሞ’ኸ እንታይ ይገበር፡ ናበይ ገጽና ንኺድ? ህግደፍ ኣማን ብኣማን፡ ነቀይ ነቀይ ካብ ዝብል ነዊሕ እዋን ገይሩ’ኳ እንተኾነ፣ ሕጂ ግን ድሕሪ ቁሩብ ግዜ ክወድቕ ኢዩ። ኣዋድቓ ከየኽፍእን ኣብ ጻዕረ-ሞቱ ደም ንጹሃት ንከንቱ ከየፍስስን ግን፡ ህዝቢ ኤርትራ ብጠቕላላ ካብ ሎሚ ንደሓር ናይ ሰላም ኣየር ኣብ ሃገርና ንክነፍስ ካብ ሎሚ ሓደ ኣካል ኮንካ፡ ንሓድነትካ ዘምር።

ኣብ መደምደምታ፡ ባይቶ በታ ‘ኣይቀበጹ’ ትበሃል ኣብ ቆላ ሰራየ ዝነበረት ዓዲ ክምስሎም ምደለኹ። ዘመነ ድርቂ ኣብ ዝነበረሉ እዋን ኢዩ። ሓደ ቀውዒ እቶም ዓዲ ‘ኣምላኽ ይከኣሎ ዘይሰኣኖ ኢዩ’ሞ ወላ ቀውዒ ይኹን እዝግዮ ኢልና ንጸሊ’ ተበሃሂሎም ናብ ዶጎል ዓዲ ወረዱ። ‘እዝግዮ’ ክብሉ ዝረኣዮም ሓደ ሓላፍ መንገዲ፡ ቀሪቡ ምትእኽኻቦም ምስ ነገርዎ፣ ሎሚ ቀውዒ ደኣ መኣስ ስለ ማይ ኮይኑ ዝጽለ። ሎሚስ ስለ ኣንበጣ ኢዩ ዝጽለ ኢሉ “ኣይቀበጹ” ዝብል ስም ኣጠሚቑዎም ሓለፈ ይበሃል።

እምበኣርከስ ጉዳይ ባይቶን ጉዳይ ዓዲ ኣይቀበጹን ሓደ ኢዩ። ሎሚ ኣብ ክንዲ ብሓደ ቅልጽም ነዚ ጨካን ስርዓት ምድምሳስ፡ ንሓድሕድካ ምውንጃል ምምራጾም ንመስተንክር ኢዩ። ኣብ ውሽጢ ሃገር ዘለኻ ህዝቢን ሰራዊትን ኤርትራ፡ ጸቒጡካ ንዘሎ ፍርሒ ሓንሳብን ንሓዋሩን ያዕ ኢልካ፡ እምኒ ወንጭፍ ሓዝ፣ ንግንባር ጎልያድ ፈጊጽካ ድማ ነናብ ገዛና ኣእትወና። ኣጆኻ ህዝበይ! ንእሾኽ እሾኽ ኢያ ተውጽኣ’ሞ ደጊም ኣራግጻኻ ኣይትቐይር።

ዓወት ንህዝቢ ኤርትራ!

ውድቀት ንጨካን ስርዓት ኢሰያስ

ኤርትራን ትግራይን ኣንጻር መግዛእቲ ንዝነበረ ውዕሎ ክነግሩ ዝኽእሉ ሰባት፡ ገና ኣይተቐብሩን። ስለዚ ዓገብ ኣቶ ገብሩ!

ቢኒኮሎ ኣቶ ገብሩ ናብ ቀይሕ ባሕሪ ዝተነጻጸረ ይመስል። ትንታኔኡ ከኣ፡ ብንዕቀት ንህዝቢ ኤርትራ ጀሚሩ፡ ብብድዐ ኢዩ ዝደምደሞ። ጉዳይ ባሕሪን ኣፍደገታቱን፡ ህዝብታት ኤርትራን ኢትዮጵያን ብሓባር ጥራይ ኢዮም ዝውስንዎ። ክንዮ ጉዳይ ባሕሪ ክብጻሕ ዝድለ ዝምድና እንተሎ ከኣ፡ ብክልቲኡ ህዝብታት’ምበር ብመጽሓፍ ኣቶ ገብሩ ዝውሰን ኣይኮነን። ካብ ሕጋዊን ታሪኻዊን ሰነዳት ወጻኢ ንዝግበር ኣፈታትሓ፣ ንዝመጽእ ወለዶ ተባራዒ ፈንጂ ምትካል ጥራይ ኢዩ ክኸውን።

ስለዚ ንኣበሃህላ ኣቶ ገብሩ፡ ‘ዋልታ ኣይትርአ፡ ክንዮ ዋልታ ንዘሎ ርአ’ ብዝብል ምስላ ጥራይ ክሓልፎ መሪጸ። ናብ ዋና ጉዳይ ግርምቢጥ ታሪኽን ትንታነን ኣቶ ገብሩ ኣብ እንዕዘበሉ ግዜ፡ ኩሉ መደረታቱ ንሓድሕዱ ዝገራጮን ካብ ኣዝዩ ጸቢብን ብጽልኢ ዝኸሓነን ልቢ ይዝረብ ከም ዝነበረን ኣይሰሓትናዮን። ንኩሉ ታሪኻዊ ፍጻሜታት ዝኸሓደ ኣቶ ገብሩ፡ ብካልእ ኣበሃህላ “… ኤርትራውያን ብዘይካ ምስ ኢትዮጵያ ሓቢርኩም ምንባር ካልእ ምርጫ የብልኩምን።” ኢሉና ኣሎ። ስለዚ እቲ ህዝቢ ኤርትራ ስለ ናጽነቱን ሰብኣዊ ክብሩን ክብል ካብ 1961 ክሳብ 1991 ዝመረጾ መንገዲን ዝኸፈሎ ዋጋን፡ ግጉይ ከም ዝነበረ ኢዩ ዝነግረና ዘሎ።

ቅድሚ መደምደምታ መደረ ኣቶ ገብሩ ኣስራት ግን፡ እቲ ንነዊሕ ዘመናት ብፍቕሪ፡ ብታሪኽን ሕውነትን ተኸባቢሩ ዝነብር ዝነበረ ህዝብታት ኤርትራን ትግራይን ብፈላስፋታት ላልማየ ላሎ ዝብተኽ ኣይኮነን። እቲ ክልቲኡ ህዝብታት ናይ ሓባር ጸላኢ ንምስዓር ኣብ እዋን ብረታዊ ቃልሲ ብክቡር ደሙ ዝፈረሞ ዝምድና ከኣ፡ ብዘራጊቶ ትምክሕተኛታት ዝብተን ኣይኮነን። እቲ ኣብ ክልቲኡ ሓመድ፡ ኤርትራን ትግራይን ዝተቐብረ ኣዕጽምቲ ጀጋኑ ሰማእታት’ውን ረዚን ሕድሪ ተሰኪሙ ከም ዘሎ ንኣቶ ገብሩ ከዘኻኽሮ እደሊ።

እቲ ጽውጽዋይ መስደምም ኢዩ። ኣብ ቃለ ምልልሱ ምስ ራድዮ ድምጺ ኣሜሪካ ኣቶ ገብሩ፣ “…ጣልያን ንኤርትራ ለቒቓ ምስ ወጸት፡ ኤርትራ ናብ ኢትዮጵያ ትምለስ” ዝብል ስምምዕ ከም ዝነበረ፡ ከምኡ’ውን ጣልያን ብ1935 ንኢትዮጵያ ስለዝወረረት እቲ ኣብ መንጎ ጣልያንን ንጉስ ምነሊክን ዝነበረ ናይ ዘይምውራር ስምምዕ ፍሩስ ኢዩ ይብል።

ከምዚ ዝኣመሰለ ዝንቡዕ ታሪኽ ዝመልአ ወረቐት፡ መጽሓፍ ክበሃል’ውን ኣይከኣልን ኢዩ። ‘ኣደይ ኢታይ ዝበልዕኦ ሕምቶ፡ ነቦይ ቀሺ ኣጉስዖም!።’ ብኣበሃህላ ገብሩ፣ ሙሶሊኒ ብዝጠሓሶ ሕጊ፡ ሎሚ ኤርትራ ከም ገንሸል መስዋእቲ ናብ ኢትዮጵያ ምምላሳ ሕጋዊ ኢዩ ይብል ኣሎ። ህዝቢ ኤርትራ ብሂወቱ እንከሎ፡ ኣብ ዘመነ ግዝኣት ጣልያንን ብድሕሪኡ ዝሰዓበ መግዛእቲ ኢትዮጵያን ሎሚ ክትደፍኖ ምብጋስ፡ ሕልሚ እቶም ኣብ ቅርዓት ኢትዮጵያን ኤርትራን ዘይቅዱስ ሓዊ ክኣጉዱ ዝደልዩ ዘለዉ ቅንጅትን ተሓባበርቶምን ምትግባር ጥራይ ኢዩ።

ኣቶ ገብሩ ኣስራት፡ ካብ 1998 ክሳብ ውዕል ኣልጀርስን ዘ ሄግን ንዝነበረ ቀያዲን መሰረታዊን ስምምዓትን ፍጻሜታት እውን ብኣዝዩ ዝቐነነ ኣረኣእያ ገይሩ ኢዩ ገሊጽዎ ዘሎ። ነቲ ቅድሚ ትማሊ ዘይኮነስ፡ ትማሊ ዓለም ዝረኣየቶ ውዕል ኣልጀርስን ጉዳይ ዶብን’ውን ቅቡል ከም ዘይኮነ ተንቲኑ። ቀጺሉ’ውን ነቲ መንግስቲ ኢትዮጵያ’ውን ብወግዒ ይቕሬታ ዝሓተተሉን ኤርትራውያን ንብረቶም ተመሊሶም ንክወስዱ ንዝገበሮ ተበግሶ፡ ምስጓጉ ኤርትራውያን ካብ ኢትዮጵያ፡ “…በቲ ዝተገብረ ምስጓግ ኤርትራውያን ትናሳሕ’ዶ” ተባሂሉ ምስ ተሓተተ፡ እቲ ውሳኔ ትኽክል ከም ዝነበረ ኢዩ ገሊጹ።

ብድሕሪ ሞት ኢሳይያስ የራኽበና!