“ክሻ በል ክትድረር!”
“ክሻ በል ክትድረር!”
ረድኢ መሓሪ /ኣለና/ 05 ነሓሰ 2015
ቀዳማይ ክፋል
ዝሰምዐ ይስማዕ፡ ሃገር እናባደት ፈሊጡ ዝጸመመ ከኣ ምሕረት የውርደሉ! ኣዲኣ ገዲፋ ንሓትኖኣ ትናፍቕ፡ ህዝቢ ኤርትራ ጻዕዳ ፈረንካ ከፊሉ ዘምሃሮም፡ ክንደይ ዶክተራትን ፕሮፈሰራትን፡ ክንደይ ሊቀ-ሊቃውንቲ ኣጥፊእካን ኣባሪርካንሲ፡ ቁጠባ ሃገር 10ይ ክፍሊ ብዝተማህረ ሓጎስ ክሻ ተባሒቱ። ንትምህርቲ ክሻ ብዝምልከት፣ ዶክተር ኣማረ ተኽለ ይመስክር። ክሻ ብዘይካ እተን ኣብ ሰንዓፈ ዝተማህረን 10 ክፍሊ፡ ካልእ ትምህርተ-ሕቡኣት የብሉን።
እቶም ‘ክሻ በል ክትድረር!’ እናበሉ ብጥርሙስ ዊስኪ፡ ብቅልዋን ካፕሬቶን፡ ብላንድ ክሩዘር መኪናን ብዘይወርስዎ ቪላን ንሃገር ዝሸጡ ዘለዉ ሆነታት፣ ብሂወቶም እንተጸኒሖምሲ፣ ኣብ ግዜ ደበሳ ኢዮብ! ብታሪኽ ኤርትራዊ ወለዶ ክሕተቱ ኢዮም። ኣብ ሃገርና ገለ ኣገዳሲ፡ ወይ ዕብይ ዝበለ ጉዳይ እንተደኣ ኣሎካ ኮይኑ፣ “ምስ ሓጎስ ክሻ ርክብካ ከመይ ኢዩ? ኣፍልጦኻ ከመይ ይመስል?” ዝብሉ ሰባት ኢኻ ትረክብ። ፈቲኻ ጸሊእካ መፍትሕ ጉዳይካ ከኣ፡ ኣብ ኢድ ሓጎስ ክሻ ከም ዘሎ ኢኻ ትግንዘብ።
ክሻ ግን መን’ዩ? ኣብ ግዜ ብረታዊ ቃልሲን ብድሕሪ ናጽነትን’ከ ከመይ ዝኣመሰለ “ንግስነት” ኣብ ልዕሊ ደቂ ኤርትራ ረኸበ? ክሳብ ክንድዚ ብሕትውና’ኸ መን ሃቦ? ኣብ ልዕሊ ኤርትራውያን ዘለዎ ኣረኣእያ ከመይ ይመስል? ኣብ መንግስቲ መሮር፡ ስርዓት ህግደፍ ነዚን ምስኡ ተተሓሒዙ ዝኸይድ ጉዳያት ክሻን ብዝምልከት፡ ብተኸታታሊ ንውሕ ዝበለ ጽሑፍ ከቕርብ እየ’ሞ ክቡራት ደቂ ህዝቢ፡ ርእይቶን መአረምታን ንክትልግሱለይ ብሃንቀውታ ክጽበ እየ።
ብዛዕባ እዞም ንሃገርና ኤርትራ ገማጢሎም ዝጭፍጭፉዋ ዘለዉ፡ ደረጃ ብደረጃ ከኣ ናብ ሸለው ዝበለ ጸድፊ ንከእትዉና ብሕንጹጽ ካሪክለም ቀትሪን ለይቲን ዝሰርሑ ዘለዉ፡ ኣብ መሬት ኤርትራ ፍሉጥ ዑናን ርስቲን ዘይብሎም ሰባት ኢዮም። (ኢሳይያስ፡ ማንኪ፡ ክሻ) መንነቶምን ድሕረ ባይትኦምን መመሊሰ እነግር ኣለኹ። ኢሳይያስ ንባዕሉ’ውን ብዙሕ ግዜ ብዛዕባ መንነቱን ታሪኹን ተሓቲቱ፡ ብዘይካ ቀሰይ ኢለ እጽሕፎ ኣለኹ ዝብል ጊንጢ መልሲ፣ ጭቡጥ መበቆሉ ገሊጹ ኣይፈልጥን ኢዩ።
ዘርኡን መበቆሉን ብዘየገድስ፡ ኣብ ኤርትራ ዝተወልደን ኣብ መንበረ-ታቦታ ብቅብኣ ቅዱስ ዝተጠመቐን፡ ሓመድ ኤርትራ ቁሒሙ፣ ተንፋሒዂ ታተ ኢሉ እግሩ ዝተኸለ ሰብ፡ ቅጫ ሞጎጎ ኤርትራ በሊዑ ዝዓበየ፡ ንዝበልዓሉ ሞጎጎ ክሰብር ግን ዓገብ ኢዩ። ገለ ካብቶም ኣብ መንግስቲ ኢትዮጵያ ዝነበሩን ዘለዉን ሰበስልጣን’ኮ፡ ብኣዲኦም ወይ ብኣቡኦም ኤርትራዊ መበቆል ኣለዎም። ወለዶ ነፍስ-ሄር መለስ ዜናዊ ይገንጸል። ግን ስለ እታ ዝዓበዩላን ዝተቓለሱላን ሃገር ሰሪሖምን ዋጋ ከፊሎምን ኢዮም። ቁንቁኛ ናይዞም ገዛእትና ደኣ እንታይ’ኮን ይኸውን?
ኣብ መጽሓፍ “ትልሚ ንዘርኢ ክርዳድ” ብዛዕባ መበቆልን ጉዕዞ ኢሳይያስ ኣብ ሰልፊ ናጽነትን፡ ብሰነዳትን ተረኽቲ መሰኻኽርን ዝተሰነየ ጽሑፍ ኣቕሪበ እየ። ህዝበይን ሃገረይን ዝሃቡኒ ዕዮ ገዛ’ውን ሰሪሐ’የ ኢለ ስለዝኣምን፡ ብሕልናይ ዕጉብ እየ። ካልኦት ዝነግሩዎ ዘለዉ ታሪኽ ድማ ባዕላቶም ይዛረቡሉ። ንህሉው ኣቀዋውማ መንግስቲ ህግደፍ እናፈለጡ ዘስቀጡ ተበለጽቲ ኤርትራውያን ውሑዳት ኣይኮኑን። ገለ ከኣ ገና ኣብ ጽውጽዋይ ታሪኽ ኢሳይያስን ጭፍሩኡን ዝነብሩ ኣለዉ። ኣንታ ኣብ ደገ እትነብር፡ ንመህጠሪ ካዝና ክሻ 2% እትግብር ዘለኻ፣ ንገጽካ ኣብ ቅድሚ ግጉይ መስትያት ኣቐሚጥካያ ኣለኻ። ኣንታ ንነፍስኻ ከም ፈላጥ ጌርካ እትርእያ፡ ብዛዕባ እዞም ሰባት ዘለካ ኣፍልጦ ኣዝዩ ውሑድ ኢዩ። ብሓቂ ብሰንኪ’ዞም ሰባት እዚኣቶም ናይ ታሪኽ ዘኽታም ዝኾንካ ብፍላይ ኣንታ ዳሕረዋይ ወለዶ ብፍላት ድማ፡ እዝኒ መሰታ ቀዳሞት ኢያ’ሞ ህድእ ኢልካ ኣዋህልል።
ሎሚ ነቲ ከም ማይ ንግሆ ሓቒቕ ዝኾነ ታሪኽ ንምንጋርን ዳግማይ ንምዝኽኻርን፡ ‘ክሻ በል ክትድረር’ ብዝብል ኣርእስቲ፡ ብዛዕባ እዚ ኣብ ሃገርና ኤርትራ ገደብ-ኣልቦ ናይ ቁጠባ ብሕትውና ተዋሂቡዎ ዘሎ፡ ክሻ ቀዳማይ ክፋል እጽሕፍ ኣለኹ። ኣብቲ ብመንግስቲ ህግደፍ ዝውነን ትካላት ፋይናንስ፡ ክሻ ልዕሊ ሚኒስተር ፋይናንስ ዝነበረ ብርሃነ ኣብርሀ፡ ልዕሊ ኣማሓዳሪ ባንክ ኤርትራ ዝነበረ ተኪአ በየነ፡ ልዕሊ ሓላፊ ንግዳዊ ባንክ ኤርትራ ዝነበረ የማነ ተስፋይ ኢዩ።
ክሻ ወናኒ ባንክ ኣባይቲ ኢዩ። ኣካያዲ ባንክ ወፍሪን ልምዓትን፡ ዋና ተቆጻጻሪ ትካል ሸርፊ ሂምቦልን ኢዩ። እቶም ስማውያን ሓለፍቲ 09 ዝነበሩ እኒ ደሱን ጋይምን ምስ ተኣልዩ፡ ክሻ ብዘይ መጋረጃ ላዕለዋይ ሓላፊ ንግዳዊ ኮርፖሬሽን ቀይሕ ባሕሪ (09) ኮነ። ክሻ ብኢድ ኣዙር ኣካያዲ ስራሓት ሃገራዊ ኮርፖረሽን መድሕን ኤርትራ /ኢንሹራንስ/ ኢዩ። ክሻ ዋና ተቖጻጻሪ ናይ ብዙሓት ገዳይምን ሓደስቲን ፋብሪካታት ህግደፍ፡ ከም /ትካል ማርሞን ሕጡብን ጊንዳዕ፡ ጽርበት ሓጺን ኦሮታ፡ ፋብሪካ ስሚንቶ ባጽዕ፡ ወ.ዘ.ተ…/ ከምኡ’ውን ኩላተን ትካላት ህንጻ ህግደፍ፡ /ሮዳብ፡ ሰገን፡ ሆሚብ፡ ገደም ወ.ዘ.ተ…/ ብቀጥታ ክሻ ኢዩ ዝቆጻጸረን። ብሓጺሩ፡ መትኒታት ቁጠባ ኤርትራ፡ ኣብ ደም ሰራውር ክሻ ዝተመስረተ ኢዩ።
ድሒረን ከኣ ሕርሻታት ስምስምን ጀራዲንን ኣዘዝቲ ሰራዊትን ሕርሻ መብራህቱ ኣስፋሃን (ወዲ ለገስ) ኣብ ትሕቲኡ ኣትየን ኢየን። መስመራት መጎዓዝያ ኣየር /መንገዲ ኣየር ኤርትራ፡ ናስ ኣየር/ ኩባንያ ትራንስ ሆርን፡ ዓምበርቦብ ሼር-ካምፓኒ፡ ሚኒባሳት ሓራት ዝኣመሰላ ዓበይቲ መስመራት መጎዓዝያ ብቀጥታ ኣብ ትሕቲ ክሻ ኢየን ዝውነናን ዝመሓደራን። ንቱሪዝም ዝምልከት ንክሻ ዝተዋህቦ ብሕትውና እውን ንበይኑ ኢዩ። ኩላተን ዓበይቲ ሆቴላት /ኣስመራ ፓላስ ሆቴል፡ ንያላ፡ እምባሶይራ፡ ሓማሴን ወ.ዘ.ተ…/ ኣብ ባጽዕ ዘለዋ ዓበይቲ ትካላት ቱሪዝም እውን ኣብ ትሕቲ ክሻ ኢየን ዝመሓደራ።
ስለዚ ዘመነ ክሻ በል ክትድረር ዘበሎ ቆጺርካ ዝውዳእ ኣይኮነን። ትካል ወርቂ ቢሻ እውን ካብ ምምስራት ስምምዕ ህግደፍን ኩባንያ ነቭሱንን ብምክትታል ክሻ ኢዩ ዝካየድ ዝነበረን ዘሎን። ኣብ ምህርቲ መዐደኒ ወርቂ ቢሻ፡ ኣብ መሸጣ ወርቂ ቢሻ ናብ ሱዳንን ዱባይን ብዘይካ ክሻን እዞም ኣቐዲመ ዝጠቐስኩዎም ገበርቲን ሓደግቲን፡ ዝኾነ ሚኒስተር ኣይምልከቶን ኢዩ። ክሻ ኣብ ሃገር ንዘሎ ትካላት ጥራይ ኣይኮነን ዝቆጻጸር። ኣብ ከባቢ ኤርትራን ኣብ ምሉእ ዓለምን ፋሕ ኣቢሎሞ ዘለዉ ሕጋዊን ዘይሕጋዊን ንግዲ እውን ዋና ላዕላዋይ ሓላፊኡ ኢዩ።
ጆን ጋራንግ ኣብ 2005 ቅድሚ ምማቱ፡ ክሻ ትሕተ ቅርጺ ደቡብ ሱዳን ንበይኑ ክቆጻጸሮ ዓቢ ውጥን ሓንጸጸ። ነቲ ስራሕ ንምክያድ ከኣ 33 ሚልዮን ዶላር ዝወደአ ማሺነሪታት ተገዚኡ ናብ ኤርትራ ኣትዩ ነበረ። ብዙሓት ክኢላታት ኤርትራውያን ሰራሕተኛታት ድማ ብህግደፍ ናብ ደቡብ ሱዳን ተላእኩ። ውጥን ክሻ፡ ካብ ወፍሪ ደቡብ ሱዳን ብድሕሪ ናይ ሰለስተ ዓመታት ስራሕ፡ 1.5 ቢልዮን ዶላር ንምርካብ ተጸብዩ ነበረ። ‘ኣይከም ኣዴኻ ዝለኣኸትካን፡ ከም ዕዳጋኻ ዝጸንሓካ’ምበር’ ከም ዝበሃል፡ ፖለቲካዊ ሃዋሁ መንግስቲ ደቡብ ሱዳን ስለዝተቐየረ ግን፡ እቲ ገባቲ ውጥን ህግደፍ ፈሸለ። ንግዳዊ ትካላት ክሻ ኣብ ሙሉእ ዓለምን ኣብ ሃገራት ዓበይቲ ቀላያትን ተዘርጊሐን ኣለዋ።
ክሻ ኣብ ዘይመንበሩ ዝጠቐመጠ፡ ግምጃ ደቂ ኤርትራ ዝበሓተ ሰብ ኢዩ። ክሻ ኣብ ልዕሊ መቓብር ስዉኣትና ናይ ወርቂ እንተሊ ዝሰርሐ፡ ንጉስ ትረዠሪ ኤርትራ ኢዩ። ክሻ ነቲ ህግደፍ ተዋፊሩሉ ዘሎ ናይ ሰባትን ኣጽዋርን መሸጣ እውን ዝቆጻጸርን ዝበሓተን ሰብ ኢዩ። በቶም ‘ክሻ በል ክትድረር’ ዝብሉ ዘለዉ ፍቱሓት ስረ ቀጠልያ መብራህቲ ዝተዋህቦን፡ ናይ ዘመንና ንጉሰ ነገስትን ኢዩ። ‘ዘልቅሰሉ ዘይብሉ፡ ኣልቂሱ ሞተ ባዕሉ’ ከም ዝበሃል፡ ኣንቱም ፍቱሓት ስረ፡ ሎሚ ንነፍስኹም ባዕልኹም ኣልቅሱላ።
ሞት ክናና ንኢሳይያስ!
ይቕጽል …